Nationalisme is een politieke ideologie die is gebaseerd op het principe dat elke natie het recht heeft om haar eigen staat te vormen om de sociale, economische en culturele doelstellingen of ambities van een volk te verwezenlijken, met name het bereiken van een onafhankelijke staat. Deze ideologie wordt vooral gekenmerkt door het gemeenschapsgevoel, afgeleid van gemeenschappelijke afkomst, religie, taal en belangen. Het is een manier van denken die een natie of een regio boven alles verdedigt, zelfs boven mensen. Als gevolg van de Franse revolutie vond er in Europa een buitengewone verspreiding van nationalistische gevoelens plaats, die in strijd waren met het dynastieke legitimiteitsbeginsel, volgens welke de landen slechts de patrimoniale eigendommen van koningen waren.
In andere delen van Europa ontstond het nationalisme deels door dezelfde liberale idealen die deze revolutie doorgaf, maar ook door de invloed van de idealistische en romantische doctrines die zich vanaf het einde van de 18e eeuw in Duitsland begonnen te ontwikkelen.
Vanaf het begin van de 19e eeuw verspreidde het nationalistische ideaal zich geleidelijk naar alle volkeren van de wereld en werd zo een van de fundamentele ideologische elementen van menselijke samenlevingen . De inwoners van een land zouden niet langer alleen onderdanen van een koning zijn, maar burgers van een natie wiens culturele essenties het wezen van elk individu confronteerden.
Discrepanties tussen nationalisten ontwikkelden zich aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw, en veroorzaakten daardoor ernstige conflicten tussen naties. De meeste wereldoorlogen begonnen met nationalistische geschillen. Tegenwoordig zijn er ook terroristische organisaties die onder dit voorwendsel moord plegen.
Op het gebied van muziek was nationalisme een muzikale beweging die halverwege de negentiende eeuw opkwam om de essentiële waarden van elk ras of elke natie opnieuw te bevestigen door middel van populaire muziek of folklore.
